کریم دشتی ہمے زمانگ ءَ بزاں ۱۹۶۰ ءَ میٹرک کنت ءُُ ہمے وھد ءُُ زمانگ ھم آئی ءِ شائری ءِ بندات زانگ بیت ’’ کریم دشتی حاص دستونک ءِ شائرے زانگ بیت آئی بنداتی شائری لس ربیتی رنگ ءِ تہا انت زبان چہر ، شبین ،چیدگ درست ہما زمانگ ءِ رواجی ربئیت ءَ چہ گیش ات چوشکہ آ یک نگدکارے ہم بوتگ ،نگدی سما ءِ پہتوی ءِ سوب ءَ آئی ءَ وتی شائری حاص دستونک آن ءَ ازمی سرشون ءَ محکم ءُُ زیبائیں رنگے ءَ سمبہینگ ءِ جہد کرت۔

کریم دشتی یک انچیں زمانگے ءَ بلوچی شائری ءَ بندات کنت کہ ہر نیمگ ءَ یک پر آشوبیں چاگردے گوں آ شوبی زْرمبشت ءَ جیسکگ ءَ بیت آشوب ءُُ انقلاب ءِ بیرک کساس ھمک شائر ءِ دست ءَ بیت ءُُ آئی ءِ توار یک آشوبی نعرہ یے ءِ دروشم ءَ بیت کریم ھم ھمے چاگرد ءِ یک بہرے بیت بلئے آئی ءِ توار ڈیھ ءُُ سرزمین ءُُ آئی ءِ سربر ءِ جنجالانی توار بیت بلئے نعرہ یے نہ بیت پہک ءُُ خالصیں شئیرے بیت۔

راج دوستی ہر بنی آدم ءِ کہ آ زندگیں مردمے آئی ءِ اندری مارشتانی نزیکیں ھمراہ انت آ پہ وتی راج ءُُ گلزمین ءَ الم فکر کنت جیڑیت شائر ھم انسانے اے مارشت آئی ءِ دل ءُُ دماغ ءَ ھم گون انت گڈا آ جاھے نہ جاھے ھمے فکر ءُُ ھیال ءِ درنگازی ءَ وڑے نہ وڑے ءَ کنت ۔

اے بابت ءَ واجہ کریم دشتی وت ھم یک نبشتانکے ءِ تہا نبشتہ کنت کہ ’’ منی زات شائر ءَ ہمے گلزمین ءِ مردم یے زانت من اشی ءَ نہ منیں کہ شائر تہنا پہ وتی زاتَ شائری کنت ءُُ آئی ءَ را گوں ایشیءَ کارنیست کہ استمان ءُُ زانتکار اشی ءَ سرپد بنت کہ نا بے شک شائر ءِ خیال ءُُ زانت شہ عام اولس ءَ برز انت آئی ءَ حق ھست کہ آسمان ءِ بلندیں

استالاں دست بہ جنت بلئے منی خیال ءَ کہ پادے ماں گلزمین ءَ مہہ مہ بنت ءُُ وت ءَ چہ بنی آدم ءَ جتا لیک ایت انسانءِ دوستی ءُُ دردے ماں دل ءَ مہ بیت تہ آ ئی شائری ءِ روچ باز نہ اَنت منی گشگءِ مطلب اے نہ اِنت کہ شائر جارچین ءُُ وازی یے بیت بلئے میانی راھے ھست آئی بنیاتی راہ بنی آدم دوستی ءُُ درد بیت بلئے سہرا کنگ ءِ راہ ئے شائری رنگ ءَ بیت‘‘۔

کریم ءِ لیکہ ءُُ ھیال بنی آدم ءِ مہر آئی ءِ درد ءُُ گم ءُُ آئی مارشت ءُُ جزبگانی زانگ ءُُ ھمراہ داری انت پمشکہ آئی ءِ بنداتی شئیرانی تہا ھم ھمے رنگ سہرا بیت ’’ آئی ءِ بنداتی شائری آئی ءِ ورنائی ءِ وھد ئیگ انت ۱۹۶۰ ءِ دورئیگ انت اے ہما وھد انت کہ آئیءَ کالج ءَ ونتگ ۔
چد ءُُ پد تاں دراجیں مدتے ءَ آئی ءِ شائری گندگ نہ بیت وتی زند ءِ آسر ی روچاں بزاں نادراہی ءِ وہدان ۱۹۸۳ ءَ کہ علاج ءَ ماں ہندوستان ءَ روت آئی ءِ اندر ءِ شائر یکرندے پدا جاہ جنت آئرا لاچار کنت کہ شئیر بگشیت‘‘۔؂

کریم ءِ بنداتی شئیرانی تہا لبزانی سادگیں رنگ گندگ ءَ کیت ،آئی ءَ بنداتی زمانگ ءَ چیزے لچہ نبشتہ کرتگ ءُُ چیزے زہیروک کہ آ بلوچ چاگرد ءُُ بلوچی گیدی صوتانی رنگ ءُُ دروشم ءَ جننت ۔چوشکہ آئی ءِ لچہ ’’ دوچ گر‘‘ دلگوش کن ات کہ ۱۹۶۲ ءَ اولس کوئٹہ ءَ چھاپ بوتگ:
دوچ دوچ جامگاں زریں
درآمداں پہ کنڈ ءُُ مہریاں بدوچ
شپ تاروچ
روچ دوچ
مچار روز ءِ مزد ءَ موجباں کدی
نزانت کار! دوچ موسمی ءُُ مولمی
درآمداں پہ جامگاں
پہ جوریں وش نیتکاں دوچ

’’ دوچگر‘‘ کریم ءِ بنداتی زمانگ ءِ لچہ انت کہ اے لچہ ءِ تہا کریم ءَ وتی ازمی زانوگری وانندگی ءُُ سرپدی نشان داتگ آزات لچہ ءِ رواج ھم نوک نوک بلوچی لبزانک ءِ تہا رواج کپتگ ءُُ یک نوکیں شئیری تہرے ءِ سرا نبشتہ کنگ ارزان نہ انت کریم شہدیں لبزانی مروارداں کماھگ ءَ زانت۔
کریم ءِ بنداتی شئیرانی وانگ ءَ پد مردم ءَ سما بیت کہ آ شئیر ءِ درائیں لوٹاں سرپد ءُُ پوہ انت ۔لبزانی کماھگ بہ بیت کہ ھیالانی درنگازی ءُُ درشانگ آ گوں یک پٹ ءُُ پولی چمے ءَ دنیا ءَ چاریت ءُُ ہرچیز ءِ سرا یک شائری نگایے ءَ چمشانک دنت ۔

وتی درد ءُُ اندوھانی لہڈانی پاھاراں گوں لبزانی کماھگ ءَ سارت کنگ ءِ جہدءَ کنت ۔آئی ءِ دگہ یک لچہ یے ’’ یاتانی سماروکیں شپ ‘‘ کہ اے ھم ۱۹۶۲ ءَ اولس ءُُ چھاپ بوتگ چواے وڑا اِنت:
یاتانی سماروکیں
تو بہ مانئے منی دردانی سماروکیں شپ
روچ کاریت دگہ دنیا ءِ غم ءُُ چیلاناں
روچ زوریت منی مہلنج ءِ غم ءِ اوبالاں
تو بمانئے منی یاتانی سماروکیں شپ
شپ کہ سیائیں گشئے مہگونگ ءِ مہپرا شنگنت کلشان انت چوگشئے دلبر ءِ گیوار ءِ سرابرمش استارے گشئے پل چوبیکانی سرا۔
کریم دشتی ءِ بنداتی زمانگ ءِ شئیر چہ آئی ءِ زند ءِ گڈی زمانگ ءِ شئیراں ھراب تر نہ اَنت البت ءَ کریم ءِ بنداتی شئیراں چہ آئی ءِ گڈی زمانگ ءِ شئیرتوان ءُُ جوان تر انت۔

کریم وھدے ہشت جماعت ءَ بوتگ گڈا آئی ءَ را لبزانک ءُُ شائری ءِ ھب ءَ گورجتگ ءُُ ھمے دور کریم ءِ شائری ءِ اسل بندات زانگ بیت کریم ءَ بندات ءَ خاموش دشتی ءِ نام ءَ شئیر نبشتہ کرتگ اے زمانگ کساس ۱۹۵۶ ءِ گنت اے بابت ءَ واجہ عبداللہ جان جمالدینی وتی یک نبشتانکے ءِ تہا گوشیت’’ بلوچی‘‘ کراچی ءِ مئی ۱۹۵۷ ءِ خاصیں شمار ءَ ہمے چکاس بند ءِ سر ءَ میار ( چہ مستنگءَ ) آزات جمالدینی ،گل خان نصیر ،عنایت اللہ قومی و خاموش دشتی ءِ غزل ءِ تاریخ ۱۹۵۶ نبشتگ انت‘‘ واجہ کریم دشتی ءِ بنداتی شئیر کہ خاموش دشتی ءُُ چیز ے شئیر پہ کریم بخش خاموش دشتی ءِ نام ءَ چھاپ بوتگ انت۔کہ اے کریم ءِ شائری ءِ بندری شئیر انت ءُُ واجہ کریم دشتی ءِ شائری ءِ بندات ھم چرے شئیراں بیت۔

کریم ءِ شئیری درشانداب :
ہرکار ءِ کنگ ءِ یک وڑ ءُُ پیمے بیت بنی آدم ءِ ہر جنز یک دابے داریت ۔ھمے وڑا شاعری ھم رنگ ءُُ دروشمے داریت،ہرشاعر وتی رنگ ءَ شئیر پربندیت۔
اے رنگ ءُُ دروشم ایوک ءَ لبزانی کماھگ ءِ نام نہ اِنت بلکیں گال سازی،لبزانی گچین کاری ءُُ کارمرزی چیدگ سازی چہر ءُُ شبین ءِ کارمرزی ،بنگپ ءُُ سرحال ءُُ ازمی پکتگی ءِ تہا زاہر بیت،شائری بہ بیت یاردانکاری ھمے جتائیں رنگ ءُُ دروشم درشانداب گوشگ بیت’’ اسلوب دراسل فکرومعانی اورئیت وصورت یامافیہ و پیکر کے امتزاج سے پیدا ہوتا ہے ۔لیکن انتقادی تصانیف میں اکثر و بیشتر کلمات مسعتملہ کے معانی متعین نہیں ہوتے ۔

اور اسلوب کو محض انداز نگارش ،طرزبیان کہہ کر اس کلمے کی وہ تمام دلالتیں ظاہر نہیں کی جاسکتیں جن کا اظہار مطلوب ہے ‘‘ ۔

ہرشائر ءِ وتی تب ءُُ میل یے بیت آوتی چاگرد ءِ ویل واقعاتاں وتی وڑا گندیت ،وتی عہد ءُُ زمانگ ءَ وتی نگاہ ءِ آدینک ءَ سیل کنت چاریت ءُُ وتی درد ءُُ اندوھاں وتی وڑا ماریت ھمے ھاترا ہر شاعر ءِ درشانداب چہ دومی ءَ جتابیت سوب مندیں ءُُ جوانیں شائر ھماانت کہ آ یک جتائیں درشاندابے داریت ،درشانداب ( اسلوب) شائر ءِ پجار انت کہ’’جارج لوٹی بغن نے اسلوب کی تعریف کرتے ہوئے کہا کہ زبان اور خیال کاطریق اظہار اسلوب کہلاتا ہے ۔

درشانداب شائری ءِ پجار اِنت ءُُ شائری ءِ تہا لبزانی رد ءُُ بند ءَ ابید شئیر ءِ مانا ءُُ آئی ءِ رنگ ءُُ داب ءَ چہ ھمدرشانداب زانگ بیت