بلوچی زُبان ءِ ھستیں وھد ءِ ورنائیں زُبان زانت واجہ زیا بلوچؔ وتی کتاب ’’بلوچی راست نبیسّی‘‘ ءِ تہ ءَ گْوش اِیت کہ ’’زُبان دودمان ءِ ساہ اِنت ءُ نبشتہ رھبند زُبان ءِ ساہ اِنت‘‘۔ بزاں ھمنچو بستار کہ زُبان ئیگ اِنت ھمنچو آئی ءِ نبیسّگ ءِ ھم ھست اِنت۔ ھمے زُبان اِنت کہ ترا چہ ھر راج ءَ جتا کنت۔
یک راجے ءِ زُبان ءَ ما ھما وھد ءَ یک جتائیں زُبانے گْوش ایں کہ آئی ءِ توار، گالوار جتا بہ بنت، گْوشگ ءَ جتا بہ بیت نبیسّگ ءَ جتا بہ بیت ، دنیا ءِ تہ ءَ چشیں زُبانے نیست کہ یک وڑ اَنت ءُ جتا گْوشگ بنت۔ آیانی جتا گْوشگ ءِ مستریں سوب ھمیش اِنت کہ آیانی توار جتا اَنت۔ اگاں مرچی یک راجے ءِ زُبان ءِ یکتائی ءِ شوھاز ءَ تو در بیائے دْرستاں پیش آئی ءِ تواراں چار ئے، یا کہ تو یک زُبانے وھدے دربرگ بہ لوٹ ئے دْرستاں پیش آئی ءِ تواراں چار ئے، کہ کجام کجام آب کجام توار ءَ دنت۔
بزاں آ زُبان ءِ اولی پجّار گوں تواراں بوت۔ مرچی منی دیم ءَ بلوچی ءِ نامی ئیں نبشتہ کار ءُُ شائر میجر مجیدؔ ءِ نبشتانکے گْوست کہ آئی ءِ سرھال ’’بلوچی لبزانک‘‘ اَت۔
باید ایش اِنت کہ آئی ءِ گپّانی سر ءَ چشیں چیزے مہ نبشتیں، پرچا کہ ناں من لبزانک ءِ سپاھیگے آں ءُ ناں کہ زُبان زانت، بلے چوش کہ لبزانک ءِ تہ ءَ منی گیشتریں ھُب گوں توار ءُُ زُبان ءِ آباں ، نبشتہ رھبند ءَ اِنت گُڑا اے ھُبّ ءِ پدءَ من وت ءَ داشت نہ کُت۔ میجر ءِ نبشتانک ءِ تہ ءَ روچانی ءُُ ماھانی وتگڑیں ناماں تاں اے وھد ءَ من منّ آں، پرچا کہ اے روچانی ءُُ ماھانی نام رند ءَ آتکگ اَنت بلے ایشاں گوں سیدؔ ءَ بندگ رد اِنت، منی ھیال ءَ کس ءَ نہ گْوشتگ کہ اے روچ ءُ ماھانی نام سیدؔ ءَ وتی نبشتانک ءُ کتاباں کارمرد کُتگ اَنت۔
سیدؔ ءِ پرسنلتریں کتاب ’’سید نمدی‘‘ اِنت کہ آئی ءِ وتی نبشتگین اَنت اود ءَ مارا ماہ ءُ روچ ھمے شمبے ، یکشمبے، دو شمبے، سے شمبے، چارشمبے ، پشّمبے ، آدینگ گندگ کا اَنت۔ سیدؔ ءَ وتی ھچ کتاب ءِ تہ ءَ چشیں چیزے کارمرد نہ کُتگ۔ گْوشگ ءِ مول ءُ مُراد ایش اِنت کہ اے سیدءِؔ شون داتگیں نہ اَنت۔ روچانی ءُ ماھانی ھدّ ءَ داں گپ برابر اِنت۔
بلے لھتیں گپ اد ءَ نبشتہ رھبند ءُ سیاھگ ءِ سر ءَ بیتگ اَت کہ منی مُراد ھما گپّانی سر ءَ گپ جنگ اِنت، ایشی ءِ منّ ایش ھم نہ اِنت کہ من زبان زانتے آں بس ھُب ھست اِنت، اے بارہ ءَ من سیدؔ ءِ جند ھم ونتگ ءُ زیا بلوچؔ ءُ اے دگہ بلوچ نبشتہ کار ونتگ اَنت کہ ھمے سرھالانی سر ءَ بیتگ اَنت۔ میجر یکجاھے نبشتہ کنت کہ ’’اے ہم چہ قومے ءِ زبان، دود ءُ ربیدگاں پدر بیت کہ آ قوم کجا اِنت، باندا کجا سر بئیگ لوٹیت‘‘۔
یکّے وَ ایش اِنت کہ زُبان ءِ بستار وَ راست اِنت کہ انچوش مزن اِنت کہ آئی ءِ تہ ءَ راج ءِ سرجمیں چیز پدّر بنت، بلے ھمے زُبان ءِ جتائی ھم یک وڑے ءَ پدّر کنگے، اگاں یک راجے تئی زُبان ءِ یکتائی ءَ بچار اِیت گُڑا آ تئی زُبان ءِ تواراں چار اِیت کہ اے راج کجام وڑ ءَ گپ جنت؟ کجام وڑ ءَ منی ءُ ایشی ءِ زُبانانی تہ ءَ دگری ھست؟ کجام توار اَنت کہ من ءَ ءُ آئی ءَ جتا پیش دار اَنت؟ ھمے توارانی سر ءَ چار اِیت کہ کجام وڑ ءَ تو گپ جن ئے۔
باید اِنت بلوچی زُبان ءِ اے بستار ءِ ھیال دارگ بہ بیت وسّریں گپچلاں دَور دیگ مہ بیت۔ اے گپّ ءَ کسے منّ اِیت شر نہ منّ اِیت شر کہ سید بلوچی زُبان ءِ رھبند ءِ ھوالہ ءَ بندات کار اِنت سید ءَ پیش بلوچی ماں یک رھبندے ءَ نبیسّگ نہ بیتگ ، اگاں مرچی بلوچی ءَ رھبندی کتابے ھست گُڑا آ ’’بلوچی سیاھگ ءِ راست نبیسّگ‘‘ اِنت دگہ نیست۔ ءُ زیا بلوچ ءِ انّی کہ سے کتاب آئی ءَ چاپ کُتگ۔
لھتیں ڈُھل جنوک کہ من اِش زان آں آیانی توار ھمیش اِنت کہ زُبان یک رھبندے ءَ نبیسّگ بہ بیت بے رھبندی زُبان ءِ مجگاں ، ھُنڈالاں گْوج اِیت، ھمے بے رھبندی ءِ سوب اِنت کہ ’’زامران، میار، ءُُ دگہ بلوچی ءِ گال ’’زعمران، معیار‘‘ نبیسّگ بنت۔ میجر دگہ جاھے نبشتہ کنت کہ ’’گوں سید ہاشمی ءِ رہبند ءَ بازیں کلمکار ءُ زبان زانت اے واستا تپاک نہ کنت کہ سید ہاشمیؔ ءَ بس مکرانءِ گالوار وتی رہبند ءَ زُرتگ‘‘۔
اے گپ تھنا میجر ءِ نہ اِنت بازینے من دیستگ کہ ھمے گپّ ءَ جن اَنت بلے من ھمے گْوش آں کہ ناں سید ءَ زانتکار اَنت ءُ ناں اے رھبند ءَ، سید ءِ وتی جند ءِ لیکہ ءُ اے رد ءَ ھمائی ءِ جند ءِ نبشتگیں گپّاں چار ایں۔ سید وتی کتاب ’’بلوچی زبان و اد کی تاریخ‘‘ تاکدیم ۴۹ ءُ ۵۰ ءَ نبشتہ کنت ’’من ءَ شرّی ءِ سر ءَ یات اِنت کہ ۱۹۵۵ ء ءَ بلوچی زبان ءِ گْوستانک ءَ اولی رند ءَ ’’مگسی ہاؤس‘‘ کراچی ءَ ’’بلوچی کنونشن‘‘ برجم دارگ بوت، گُڑا شالؔ ءُ کلاتؔ ءِ جھگیری ءَ آگا ابدُلکریمؔ ، میر گُل ھان نسیرؔ ءُ مھمد ھسین انکاؔ کنگ ءَ اِت اَنت۔ گُل ھان نسیرؔ ءَ ھمے شَور دات ما وتی زُبان ءِ واست ءَ یک ھندے ءِ گالوار ءَ گچین بہ کن ایں مئے لبزانک یکّیں وڑ ءَ دیمروی کنت ءُ گالوارانی پیچ ءُ تاباں ھم مردم مان نہ گیشّ اِیت۔
بندات ءَ روش ءِ رد ءَ دْرستاں میر ءِ گپّ ءِ سر ءَ ھَو کُت بلے من اے گپّ ءِ بگیری(مخالفت) کُتءُ گْوشت کہ ھچ زُبان ءُ لبزانک ءِ گْوستانک ءَ چوش نہ بوتگ ءُ ناں ترا درور دست کپ اِیت، ءُ ناں کہ اے کار کنگی کارے، بلکیں وے وڑ ھچ وڑ ءَ بیت نہ کنت، پرچا کہ اے پْراہ ءُ شاھگانیں بلوچستان ءَ چہ بیست ءَ گیش وڑ وریں گالوار گْوشگ بیت۔ ءُُ ھرچ گالوار ءِ گْوشوکیں ٹولی وتی گالوار ءَ چہ آ دگر گالوار ءَ بُرز تر لیک اِیت۔
ءُُ آ کدی ھم اے گپّ ءَ گوں تپاک نہ کن اَنت کہ وتی گالوار ءَ دگہ گالوارے ءِ واست ءَ کُربان بہ کن اَنت۔ ایشی ءِ درور ءَ چہ پرانسیسیؔ زُبان ءَ بہ زور۔ انّوگیں پرانسیسیؔ زُبان ءِ ندکاری زُبان ءَ وتسر ءَ وت اے جاہ گپتگ۔ ھالانکہ ھکومت ءَ یک گچینی ئیں شھرے ءِ، گُمان کن آں پیرسؔ ءِ گالوار ءَ را ندکاری زُبان جوڑ کنگ لوٹ اِتگ۔
بلے اے رد ءَ دْرستیں جُھد بے کار بوتگ اَنت ءُُ انّوگیں ندکاری زُبان ابرمی دْروشم ءَ ندکاری دنیا ءِ سر ءَ ھاوی بیتگ۔ پمیشکا دْرستاں چہ شرتریں راہ ھمیش اِنت کہ ھر مردم وتی گالوار ءِ کارمرد کنگ ءَ سرجم ءَ آزادی دیگ بہ بیت ھما گالوار ءَ کہ آ بود مان بیت کہ ندکاری زُبان ءِ جاہ ءَ بہ گیپت آ گالوار وت مردماں وتی کارمرد کنگ ءَ بے گْوشگ ءَ ناچار کنت۔ ( برجاہ انت )