چوش کہ زُبان ءِ درور آپ ءِ وڑ ءَ اِنت کہ وتی راہ ءَ وت پچ کنان کنت ءُُ دیم ءَ روان کنت۔ البت اگاں مارا چیزے ءِ نیمگ ءَ دلگوش دیگی اِنت آ راست نبیسّی اِنت۔ گال تُری ھر گالوارے ءِ بہ بیت بلے آئی ءِ نبیسّگ رد مہ بیت۔

بزاں ’’کُتگ‘‘ ءَ ما ’’کوتاگ‘‘ مہ نبیسّ ایں ۔ یا اردو ءِ گال ءِ درور ءَ ما ’’گھر‘‘ ءَ ’’گھار‘‘ مہ نبیسّ ایں۔ ھمے شَور تپاکی ءَ گوں منّگ بوتگ۔ ءُُ مرچی اے گْوستانکی کانپرنس ءَ بیست سال سرجم بوتگءُُ منی اے گپّ راست بوتگ۔ 

پرچا کہ مرچی ھما بلوچی زُبان کہ زانشتی، لبزانکی کارانی واست ءَ کہ کارمرد بیگ ءَ اِنت آ یک میتگے ءِ، شھرے ءِ، ھتبےءِ یا ھندے ءِ گچینی ئیں زُبان یا گالوار نہ اِنت۔ بلکیں ھر ھند ءِ گالوار ءُُ گال ایشی ءِ تہ ءَ ھست اَنت۔ ءُُ ھمے بلوچی ءِ ندکاری زُبان جوڑ بوتگ‘‘۔

ایشی ءِ اد ءَ نبیسّگ ءِ مُراد ھمیش اَت کہ سیدؔ ءِ لیکہ اے رد ءَ تچک اِنت سید ھچبر یک گالوارے ءِ جھگیر نہ بوتگ بس آئی ءَ گالوانی راست نبیسّگ ءِ سکین داتگ۔ سید ءَ ھچبر نہ گْوشتگ کہ ’’گِس ، تانگو، ٹَوک، مِنڈ‘‘ مہ گْوش ءُ مہ نبیسّ آئی ءِ مستریں گْوشگ ایش بوتگ کہ ’’گِس‘‘ ءَ ’’گیس‘‘، ’’تانگو‘‘ ءَ ’’تائنگو‘‘ ءُ ’’مِنڈ‘‘ ءَ ’’مینڈ‘‘ مہ نبیسّ اِت ، آئی ءِ گیشتریں جُھد ھمے بیتگ کہ بلوچی یک رھبندے ءَ نبیسّگ بہ بیت آئی ءَ یک گالوارے ءِ سر ءَ ھچبر زور نہ داتگ آ دْرستیں گالوارانی یکجاھی ءِ منّوک بیتگ۔ اے منّانک مارا چہ آئی ءِ رھبند ءِ سر ءَ نبشتگیں کتاب ’’بلوچی سیاھگ ءِ راست نبیسّگ‘‘ ءِ تہ ءَ ھم دست کپ اِیت۔

سیمی گپ ءَ کہ میجر جنت آ آبانیگ اِنت۔ بلوچی ءِ سرجمیں زُبان زانت اے گپّ ءَ منّوک اَنت کہ بلوچی ءِ آب بیست ءُ پنچ اَنت، ءُ مستریں گپ ایش اِنت کہ سید ھاشمی ءَ ھچ وڑ ءَ بلوچی ءِ تہ ءَ آب در نہ کُتگ ءُ مان نہ کُتگ انچوش کہ میجر ءِ گوشگ اِنت کہ سید ءَ چہ زبان بندات نہ بیت راست اِنت۔

زُبان راج ءَ چہ بندات ءَ گون اِنت سید نوزدھمی کرن ءِ جُھدکارے، بلے سید ءَ پیسر ھم اے آب ھمے بیتگ اَنت البت سیدؔ ءَ یک کارے کُتگ کہ مارا گْوشتگ اَنت گوں کہ آب ھمیش اَنت پرچا کہ بلوچی ءَ ھرچ گالے ھست ھمے بیست ءُُ پیچین آبانی سر ءَ اَنت، ’’ث،ح،خ،ذ،ص،ض،ط،ظ،ع،غ،ف ءُ ق‘‘ ءِ سر ءَ بلوچی ءِ ھچ گالوار ءَ ترا گال دست نہ کپ اِیت۔

آ تُری سلیمانی ءُ رکشانی گالوار ھم بہ بنت اے آبانی سر ءَ اود ءَ ھم گال نیست، البت آیانی گالوار ءَ سے دانگ بدل توار ھست، ’’خ،غ،ف‘‘ اے بدل توار اَنت۔ چوش کہ ما گْوش ایں ’’گنوک‘‘ آ گْوش اَنت ’’گنوخ‘‘ ما گْوش ایں ’’دْورگ‘‘ آ گْوش اَنت ’’دروغ‘‘۔ ھمے وڑیں گالانی سر ءَ ترا اے آب دست کپ اَنت بلے جتائیں گالانی سر ءَ ھچ وڑ ءَ نیا اَنت۔

اے گپّ ءَ ھم ھرچ زبان زانت ، زانت ءُ سرپد اِنت کہ ’’ث،ح،ذ،ص،ض،ط،ظ،ع،ق‘‘ اے سلّھیں اربی آب اَنت، ایشی ءِ متلب ایش اِنت کہ اے نُھیںآب دگہ ھچ زُبان ءَ نیست اَنت ابید اربی ءَ ءُ ایشانی راستیں توار ءَ ھم ھما در کُت کن اَنت کہ ارب اَنت یا کہ اربی زُبان ونتگ اِش۔ نی مئے کرّ ءَ اگاں بدل توار ھم ھست اَنت آ سے اَنت۔ گْوشگ ءِ مُراد ایش اِنت کہ اے آب در نہ کُتگ اَنت البت مُلّا ءُ لھتیں زانتکاراں زور مان کُتگ اَنت۔ 

اربی سیاھگ ءِ زیرگ ءِ مُراد اے نہ اِنت کہ آئی ءِ سرجمیں آب ھم گون بہ بنت، زُبان زانتی ءِ ھچ کانون یا رھبند اے چیزّ ءَ الّمی نہ گْوش اِیت۔ بازیں زُباناں رومن سیاھگ زُرتگ بلے آیانی رھبند وتیگ اِنت، آیاں وتی توار وتی وڑ ءَ کُتگ اَنت۔ نیدرلینڈزؔ ءِ زُبان ڈَچّؔ ءِ درور ءَ بہ زیر ، رومن سْیاھگ ءَ کارمرد کنگ ءَ اِنت جتائیں زُبانے، بلے اگاں تو اے گال ءَ انگیریز ی ءَ بہ وان ئے’’ Jas‘‘ ،’’جَس‘‘ بیت بلے اے ’’یَس‘‘ وان اَنت ءِے۔

’’ Police‘‘ ءَ politie ’’پُلیسی‘‘ اگاں ایشی ءَ تو انگریزی ھساب ءَ بہ وان ئے ’’پولیٹی‘‘ بیت۔ سْیاھگ رومن اِنت بلے رھبند ایشی ءِ وتیگ اِنت۔ اگاں مرچی پارسی ءُ اردو دگہ اربی سیاھگ ءَ نبیسّوکیں زُباناں بچار ئے گُڑا تو آیاں گندئے کہ گوں ھمے زوریں آبانی زیرگ ءَ آ مرچی چنچو جیڑھانی آماچ اَنت، مرچی پارسی ءِ زانتکار پد ءَ یک مزنیں جُھدے ءَ دلگوش اَنت کہ درامدیں آباں چہ زبان ءَ بہ کشّ اَنت پیسر ءَ ھمیشاں ’’فارسی‘‘ نبشتگ مرچی ’’پارسی‘‘ نبیسّگ ءَ اَنت۔ آیاں نوکی سما کُتگ کہ آیانی زبان ءِ گالانی سر ءَ دری آباں کجام اُرش کُتگ۔ 

اربی ءِ بیست ءُُ شش (منی ھیال ءَ) ءَ گالوار اَنت۔ بھرنؔ ءِ گالوار ءَ ’’چ‘‘ گون اِنت ءُُ باکائدہ آ ’’چ‘‘ ءَ مادگ (مونث) ءِ واست ءَ کارمرد ھم کن اَنت۔ چوش کہ 

وینک ۔۔۔ کج ءَ ئے (پہ بچک ءَ)
وینچ ۔۔۔ کج ءَ ئے (پہ جنک ءَ)

بلے انگت ھم اربی ءِ نبشتہ رھبند ءَ زیرگ نہ بوتگ، پرچا کہ ارباں ’’چ‘‘ ءِ سر ءَ ھچ وڑیں گال نیست۔ ءُ پد ءَ مستریں جیڑہ گالوارانی رد ءَ ھمیش اِنت دگہ گپ نیست، سید ءَ ھچ جاہ ءَ نہ گْوشتگ کہ وتی گالواراں مہ نبیسّ اِت آئی ءَ گْوشتگ کہ آیاں راست بہ نبیسّ اِت۔ 

میجر گْوش اِیت کہ ’’مستریں دلیل ایش اِنت کہ سلیمانی رخشانی کوہستانی ءُ اندگہ رودرآتکی گالوارانی اندر ءَ چرے آباں بازینے ءِ توار است اَنت، اگاں اے آباں در بہ کن ئے اے یک لسانی ءُ بلاھیں سیاسی جیڑھے جوڑ بیت‘‘۔ البت منی جند منّوک نہ اِنت اگاں چوش بوتیں گُرا اربی ءِ تہ ءَ مستریں جیڑہ ودی بوتگ اَت کہ بیست ءُُ شش اَنت مئے وَ دو گالوار اَنت۔

البت اے بارہ ءَ مھلوک زانتکار کنگی اِنت۔ مھلوک سرپد کنگی اِنت تُرسینگی نہ اِنت، راستی چہ آیاں چیر دیگی نہ اِنت۔ آباید اِنت سرپد کنگ بہ بنت کہ زبان چوں نبیسّگ بیت، آئی ءِ نبیسّگ ءَ بُنتوار زیرگ بنت، بُنتوار چے اَنت، ءُ زُبان ءِ اے وڑیں جیڑھانی دیمپان راج نہ بیت زُبان زانت بنت۔

مرچیگیں وھد ءَ بلوچی ءِ تہ ءَ جوانیں زُبان زانت زیا بلوچؔ اِنت کہ اے پڑ ءَ کار ءَ اِنت آئی ءِ گْوشگ اِنت کہ من اے آسرا رس اِتگ آں کہ بلوچی اگاں نبیسّگ بیت گُڑا گوں بُنتواراں بہ بیت تاں جوانتر اِنت۔ منی ھیال ءَ اے پڑ ءَ اگاں کار ءُ جُھد بہ بیت گُڑا جوانیں آسرے در کَیت۔
ءُ ما اگاں زُبان ءِ جتائی ءِ گپ ءَ جن ایں گُڑا رھبند ءِ راست نبیسّگ ءِ نیمگ ءَ دلگوش بہ دے ایں، باوست بہ کن ایں، بہ جیڑ ایں ءُ زبان ءِ راہ ءَ ڈنگراں دیر بہ کن ایں بلّے آپ وتی راہ ءَ زیت رَوت۔