درٛوت ءُ درٛہباتے ءُ مدام نبشتہ کناتے۔
بانُک! من تئی حیر ءُ سلامتی ءِ نیک دعائی ءِ بدل ءَ گوشت کہ نبشتہ کناتے۔ منی دل ءَ بس ہمے اَتک، پرچا کہ وشّی بہ گنداتے یا غم مہ گنداتے اے دُرست نیکیں درشان اَنت، واہگ اَنت۔ وہدیکہ من اِش کُت کہ تو نہ گپّ جت کنے ءُ ناں وتی پاداں ترّ اِت کنے بلے تئی نبشتہی درشان چینچو محکم انت ایش من ءَ تئی کتاب ’’سوگات ‘‘ ءِ وانَگ ءَ سما بُوت۔ پمیشا من گوٛشاں تو گیشتر نبشتہ بہ کن، ہمیش تئی وشی ءُ غمی ءِ درشان انت۔
من کہ سئے چار روچ ساری کہ تئی کتاب ونتگ انت گڑا آ وہد ءَ نہ زانتگ اَت کہ تو کئے؟ چہ کُجام دَمَگ ءَ سیادی دارے یا کہ تئی تعلیم چینکس انت؟ بلے من کہ اے آزمانک ونت انت من ہمے مارِت کہ اینچوکیں کسانیں جِنِکّوئے چوں چوشیں ساچست ساچیت؟ (تئی عکس کتاب ءِ سرتاکے پُشت ءَ دیست)۔
بانُکیں زیبا! اے دنیا ءَ چوشیں ہچّ انسان نیست کہ آئی ءِ تہا شرّی ءُ حرابی یا کمّی ءُ گیشی مہ بیت۔ ہرچ انسان ءِ ششیں ’حِس ‘ اَنت چراہاں یکّے دو لازم نزور بیت یا یکّ ءُ دو سکّ توانا بیت۔ ایشی ءِ دَروَر ایش انت کہ باز مردم چہ پاد، دست ءُ جسمانی حساب ءَ بُوت کنت کہ توانا بہ بنت بلے آ ذہنی طور ءَ نادراہ بنت۔ باز مردم جسمانی نزوری ءِ شکار بیت گڑا آئی ءِ چمّ نہ دیستگیناں ہم گِند اَنت ءُ مار اَنت۔ ہمے وڑا باز مردم پاداں چہ نزور بیت بلے آہانی دست ہشت پادے کاراں کن انت۔ پمیشا اگاں ترا پادانی نادُراہی ءَ گوٛر جتگ بلے تئی دست ءُ ذہن سک باز توانا اَنت، رُژنا اَنت پمیشا تئی آزمانکاں ندارگ سازی ءُ حیالانی ترتیب بے دروَر اِنت۔
من کہ تئی آزمانکانی کتاب ونت گڑا من ءَ اے قصّہاں اثر مند کُت بلے وہدے کہ من ءَ سما بُوت کہ تو نہ وتی پاداں ترّ اِت کنے ءُ ناں گپّ جت کنے گڑا دل جَہہ سَرّ اِت کہ ترا کاگدے الّم نبشتہ بہ کناں پرچا کہ تو وتی نادُرائی ءَ را نزوری نہ پہمیتَگ ءُ وتی حیال ءُ ساچست درشان کُتگ انت کہ ایش وت حیالاتانی مُحکمی ءِ شون ءَ دنت۔ اے دَروَر تئی کتاب ءِ آزمانک ’’ 29 نمبر تہت ءِ نادرٛاہ‘‘ ءَ چہ ہم پدّر اِنت کہ وہدے تئی آزمانک ءِ کارِست ماں نادراہ جاہ ءَ وپتگ ءُ وتی کشے نادراہ کہ آ مُرتگ بلے تئی دل ءَ آ انگت زندگ انت۔ ہمیش انت زند ءُ زند ءِ چکّاس۔۔ زندگی انسان ءَ را بازیں آزمائشاں دور دنت، گیشتریں مردم ہمے آزمائشانی وڑالاں رئوت بلے مزنین ءُ نمیرانیں مردم ہما اَنت کہ آ چرے آزمائشاں وتارا پہ مڑاہ رکّین اَنت۔ من ادا ہما گپّاں پدا نبشتہ کنگ لوٹاں۔
’’29 نمبر تہت ءِ سرءِ نادراہیں جِنِکّ ءَ چے اَت، شما زُوت موکل دات، زاناں اد ءَ علاج ئے نہ بیت؟
ڈاکٹر ءَ من ءَ پہ ہبکہی چار اِت، چوش بہ گوٛش کہ کسے ءَ اے گمان نہ بیت کہ کسے چہ آئی ءَ چوشیں جُستے گیپت۔ ڈاکٹر حیران اَت، منی چمّ ڈاکٹر ءَ سکّ اِت اَنت۔ سرجمیں دلگوش گوں ڈاکٹر ءَ اَت کہ بلکیں نادراہیں جِنِکّ ءِ درگت ءَ سرپد کنت۔ بلے ڈاکٹر انگت ہچّ گوٛشگ ءَ نہ اَت، تکانسر اَت، بس من ءَ چارگ ءَ اَت۔ یک دو براں آئی ءَ وتی گپ دپ ءَ آئورت ءُ پد ءَ ایر بُرت بلے پد ءَ جیڑ اِت ئے کہ من چہ آئی ءَ الّم جُست ءِ پسّو ءَ لوٹاں۔ دو دمان جیڑگ ءَ پد گوٛشت ئے’آ نادراہ بیران بُوت‘۔
من گُشادی ءَ دیم ترّینت۔ تاں منی چمّاں انگت آ نادراہیں جنک 29 نمبر تہت ءِ سر ءَ وپتگ اَت ءُ من ءَ روک روک ءَ چارگ ءَ اَت، گوٛشے گوں گپے ءِ جنگ ءَ دلمانگ اَت ءُ منی چمّاں آ نادراہ انگت زندگ اَت۔ ‘‘
اے ندارگ ءَ منی حیال ءَ یک سرجمیں فلسفہے گون اِنت۔ زندگی انسان ءَ را وشّی دنت، غم دنت، درد دنت ءُ بازیں انچیں ارمان ودی بنت کہ آ ہانی سرجم کنگ ءَ مردم جنجالانی آماچ بیت بلے اگاں حیال ءُ کِرد ءَ مردم مُحکم بہ بیت گڑا مردم ءَ را ہمے زند ’’مزّگ‘‘ (لِذّت) ہم دَنت۔
بانُکیں زیبا ! آزمانک ’’کارِست‘‘ ءِ اے رِداں دلگوش کن۔
’’من کسّہ بندات کُت، من کارِست ءِ ہچّ حیال نہ داشت، کارست برے یک جنجالے ءَ دیمپان بُوت بلے من پرے حبر ءَ وشّ اِتاں کہ کسّہ دیم ءَ رَوان اِنت ءُ من سوب مند باں، من ءَ بس وتی سوب مندی درکار اَت۔ پد ءَ کارِست اوں شرّیں دابے ءَ جُنزان اَت، من چہ کارِست ءِ نیمگ ءَ دلجم اِتاں۔ ہمے میان ءَ من کمّے کسّہ ءِ تہا پیچ ءُ تابی آئورت، پد ءَ گِنداں کارِست وسر ءَ بیگواہ بُوت۔
کارست: کارست بیگواہ بُوت؟
نبشتہ کار: اَہو
کارست: گڑا پدءَ؟
نبشتہ کار: پد ءَ چے۔۔۔ ظاہریں کہ پد ءَ کارست ءِ سر ءَ سک باز ظلم ءُ زوراکی بیت۔۔۔ کئے اے زندان ءِ ظلم ءُ زوراکیاں اوپار کُت کنت۔
کارِست: گڑا آ ساہ دَنت؟
نبشتہ کار: اِنّا۔۔ آ بلوچے۔۔ بلے منی کسّہ نا سرجم بُوت، من نوں مدام حیال کناں کہ کارست من بیگواہ کنائینتگ۔ ‘‘
من گوٛشاں اے لبزاں مردم ہمینچو وار بہ وانیت ہمینچو معنا در کئیت۔ یک نیمگے ءَ بہ چار کہ چوں سلّہیں معنا دیگ ءَ انت کہ انّوگیں بلوچانی جاوراں گوں ہم دَپ انت۔۔۔ چینچو بلوچ بیگواہ اِنت، چینچو تُرس ءُ لپرزگی ءِ آماچ اَنت کہ کدی آہانی باری کئیت۔ بلے من اے رِداں دگہ حسابے ءَ چاراں۔
پہ دروَر کہ کارِست شرّیں وڑے ءَ دیما جُنزان انت بزاں کارِست ءِ زند وشحال انت بلے اے وشحالی دیراں نہ مانیت کہ آ زند ءُ چاگرد ءِ اڑ ءُ جنجالانی دیمپان بیت۔ انسان ءِ زند ہم سرجم ءَ ہمے وڑ اِنت کہ کسانی ءَ زندگی چون وشّ اِنت، پدا کہ مردم تاں زند ءِ گڈّی سالاں سر بیت چینچو جیڑہ ءُ جنجالانی آماچ بیت، ایش ہمیشی ءَ پدّر کنت۔
دومی دَرور کہ کارست جُست کنت کہ آئی ءَ گڑا ساہ دات بزاں آئی ءَ زند ءِ جنجال سگّ اِت نہ کُت انت۔ گڑا نبشتہ کار پسّو دنت اِناں آئی ءَ ساہ نہ دات پرچا کہ آ بلوچے ۔۔۔۔۔ اُف۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔ اے انچیں فلسفہ ئے کہ ایشی ءِ گیشّینگ، معنا کنگ ءُ پہمینگ منی وسّ ءَ ڈنّ انت بلے ہر کس کہ بلوچے آ اے فلسفہ ءَ شرّ زانت۔
بانُک زیبا! منی کاگد سک باز درٛاج بُوت بلے من سرپد باں کہ اے کتاب ءِ ہرچ آزمانک گوں وانوک ءَ ہمگرنچ اِنت ءُ اے کسّہانی گوٛشگ ءِ وڑ ءُ پیم ءَ بہ گر تاں ایشی ءِ حیال ءُ ندارگ سازی ءِ جوڑینگ ءَ کسّہ کار ءَ کمال کُتگ۔
چوناہاں بانُک من ترا بہ گوٛشاں کہ لبزانک انسان ءِ جذبہ، مارشت ءُ حیالانی درشانی انت، بلے مئے بلوچیں ٹُوہ بالادیں لبزانک نویساں ایشی ءَ را انچیں وڑالاں دور داتگ کہ لبزانک ءَ را جندے گَلا ءُ ستا، پُوچیں نبشتہ ءُ کاگدانی سیاہ کنگ ءِ وسیلہ جوڑ کتگ کہ اُودا اگاں کسے اے بابت ءَ نبشتہ کنگ ہم بہ لوٹیت دنیائے پاد کئیت ءُ ترا ماں جہان ءَ رُسوا کنت بلے شرّیں لبزانک مانیت، اے قدرت اِنت۔ گوں قدرت ءَ جنگ نہ بیت، ٹُوہیں لبزانک کار بلکیں وتی دل ءَ سدّک انت کہ مئے پلّہ مرز مارا وتی کوپگاں کن انت کہ گوں ڈُہل ءُ چاپاں مارا زندگ کن انت بلے باور بہ کن ہر کس ءَ کہ شرّیں ساچست گون بُوت ، حدا ءَ بعد ہمائی ءِ نام مانیت، بِلّے تُری آ نامدار مہ بیت، بِلّے تُری آئی ءِ پلہ مرز کنوک مہ بنت، دنیا چوشیں ہزاراں دَروَراں است۔ اے ہر کس بُوت کنت تُری آ جسمانی حساب ءَ نادراہ بہ بیت، بلے اگاں آئی ءِ ذہنی ساچست محکم انت، وتی حیالاں Positive اِنت ءُ زند ءِ جنجالانی دیمپانی ءَ ساڑی اِنت گڑا پرائی ءَ قدرت ہم کمکار بیت۔
من نہ زاناں ایدگہ وانوکاں تئی آزمانک چینچو اثر مند کن انت بلے من ءَ دوست بُوت انت پمیشا دل ءَ گوٛشت کہ ترا کاگدے دیم بہ دیاں کہ تئی کلم مدام ہمے وڑا نبشتہ کنات۔
گوں نیکیں واہگاں

کماش
بلوچی اکیڈمی