کُلاں چہ پیش اے کتاب ءِ ￵نبشتکار عنایت اللّٰہ بلوچ ءِ ￵زند ءِ ￵سر ءَ ￴گونڈوکیں ￵پَجّارے: کہ آ کَے اِنت؟ آئی چے ونتگ ءُ ￶کُج ءَ ￴ونتگ؟ آئی ءِ ￵کار ءُ ￶کَسب چی اِنت؟ اے جُستانی پَسو چوش اَنت کہ عنایت اللّٰہ بلوچ 28 دسمبر 1946ء ءَ ￴ڈیرہ جات روٹکی بلوچستان جھوک گومل ءِ ￵ہند ءَ ￴ودی بوتگ۔ آئی ءَ ￴چہ پشاور یونیورسٹی ءَ ￴گریجویشن، پنجاب یونیورسٹی لاھور ءَ ￴پولیٹیکل سائنسءَ ￴ایم. اے کُرتگ۔

￶رند ءَ ￴مسلم لاءکالج یونیورسٹی آف کراچی (سندھ) ءَ ￴ونتگ۔ 1974 ءَ ￴نیشنل انسٹیٹوٹ فار ہسٹوریکل اینڈ کلچرل ریسرچ ءَ ￴ہمگرنچ بوتگ، اِدا ￴ریسرچ فیلو ءُ ￶سینئر ریسرچ فیلو(اسسٹنٹ پروفیسر) ءِ ￵بستار ءَ ￴1978 ءَ ￴تاں کار کُرتگ۔ 1977-1978 ءَ ￴شعبہ بین الااقوامی تعلقات، قائداعظم یونیورسٹی ، اسلام آباد ءَ ￴وزیٹنگ پروفیسر بوتگ۔ آ 1978-1982 ءَ ￴ہائیڈل برگ یونیورسٹی ءَ ￴(German Academic Exchange Service) DAAD فیلو ھم بوتگ۔ ایشی ءَ ￴ہوار ایشین انسٹیٹیوٹ، یونیورسٹی آف ہائیڈل برگ ءَ ￴ریسرچ ایسوسی ایٹس ءِ ￵بستار ءَ ￴کار ئِے￸ ￵ہم کرتگ۔ آئی ءَ ￴افغانستان، پاکستان ءُ ￶بلوچستان (ایران/ پاکستان) ءِ ￵بُندپتر ءُ ￶مُلکاری ءِ ￵سر ءَ ￴ہم باز نبشتہ کُرتگ۔ ہمے وڑا عنایت اللّٰہ بلوچ ءَ ￴بلوچستان ءِ ￵مَستریں ءُ ￶ارزشتّریں جیڑہ ￴”بلوچستان کا مسئلہ( بلوچ قوم پرستی کا ایک جائزہ)” بُنگَپّ ءِ ￵سرا ￴یک پٹ ءُ ￶پولی کتابے نبشتہ کتگ۔

البت عنایت اللّٰہ بلوچ ءِ ￵کتاب بلوچستان کا مسئلہ( بلوچ قوم پرستی کا ایک جائزہ) بلوچستان ءِ ￵ارزشت تریں جیڑہ، بُندپتری، راجدپتری، پٹ ءُ ￶پولی، ہند ءُ ￶سیمسری ءُ جہتاں یک سکیں ارزشمندیں کتابے زانگ بیت۔ اے کتاب عنایت اللّٰہ بلوچ ءَانگلش زبان ءَ ￴( The Problem of Greater Balochistan, A Study of Baloch Nationalism) بُنگَپّ ءِ ￵سرا￴1987 ءَ ￴چہ جرمنی ءَ ￴”Steiner Verlag Wiesbaden GMBH Stuttgart” ءِ نیمگ ءَ ￴چھاپ ءُشنگ کُرتگ۔ پد ءَ اردو زبان ءَ ￴ریاض محمود انجم ءَ رجانک کُرتگ ، بلے من انگلش ءِ (1987) ءُ اردو ￵(2024) ءِایڈیشن ونتگ کہ جمہوری پبلیکیشنز ءَ ￴چھاپ ءُ ￶شنگ کُرتگ۔

عنایت اللّٰہ بلوچ ءِ ￵کتاب بلوچستان کا مسئلہ (بلوچ قوم پرستی کا ایک جائزہ) بلوچستان ءِ جیڑہ، بلوچ راجدوستی ءِ ￵درگت ءَ ￴یک چمشانکی ءُ ￶بُنگیجی جیڑہ ءُ ￶جنجالانی درگت ءَ ￴سکیں ارزشمندیں کتابے کہ ایشی پہ نبشتہ کنگ ءِ ￵واست ءَ ￴عنایت اللّٰہ بلوچ ءَ ￴1920 تاں 1948 ءَ ￴اے جیڑہ ءُ ￶جنجالانی درگت ءَ ￴بازیں سیاستدان، زانتکار ءُ ￶کواساں ءَ ￴گُلگدار کتگ انچوشکہ قادربخش نظامانی، میرگل خان نصیر، عبداللّٰہ جان جمالدینی، ملک محمد سعید دھوار، محمد حُسین عنقا، سردار عطاءاللّہ مینگل، نواب خیربخش مری، میرغوث بخش بیزنجو، میر شیر محمد خان مری، خان ء کلات میر احمد یار خان، بلوچستان ءِ ￵گوستگیں وزیر خارجہ ڈی وائی فیل ءُ ￶دگر۔
البت پہ اے کتاب ءِ ￵نویسگ ءَ ￴عنایت اللّٰہ بلوچ بازیں بندپتری ءُ ￶پولکاری کتاب، روتاک، ہفتگی تاکبَند، ماہتاک، نمدی ءُ ￶لہتیں چھاپ نہ بوتگیں نکاناں چہ ہم کُمک زورتگ کہ ماں بلوچستان ءُ ￶میان اُستُمانی ڈیہاں اے کتاب سک باز نامدار اِنت ءُ اے کتاب امریکہ، ￶یورپ ءُ ￶تیوگیں دُنیا ءَ ￶بلوچستان ءِ ￵جیڑہ ءُ ￶جنجالانی درگت ءَ پٹ ءُ ￶پول ءِ ￵رد ءَ سرشون (ریفرینس) ءَ ￴￴ہم کارمرز بوگ ءَ ￴اِنت۔

ماں اے کتاب ءَ ￴نبشتکار بلوچستان ءِ ￵جیڑہ ءُ ￶جنجالاں راجدپتری، بُندپتری، پٹ ءُ ￶پولکاری درگت ءَ ￴جوانیں وڑے ءَ ￴دیم ءَ ￴کاریت کہ زورگیریں استان ایران، افغانستان، برطانیہ ءُ ￶پاکستان چنکس ظلم ءُ ￶زوراکی کُرتگ، تان روچءمرچی بلوچ ءِ ￵ڈیہہ بلوچستان زورگیریں استان پاکستان ءِ ￵انگیر ءَ ￴اِنت۔ اے کتاب بلوچستان ءِ ￵میان اُستُمانی بَستار ءَ ￴پیشداریت کہ انوگیں وہد ءَ ￴بلوچستان ءِ ￵ہند ءُ ￶سیمسر پاد مال اَنت ءُ ￶ماں سَے ڈیہاں ایران ، افغانستان ءُ ￶پاکستان ءِ ￵صوبہ سِندھ ءُ ￶پنچاپ ءَ بہر ءُ ￶بانگ اَنت۔

اے کتاب بلوچستان ءِ ￵قبضہ گیری، بلوچ بندفتر، بلوچ دود ءُ ￶ربیدگ، بلوچی زبان ءِ ￵بُندپتر، بلوچستان ءِ ￵میان اُستمانی ہند ءُ ￶سیمسراں جوانین وڑے ءَ ￴گیشینیت ءُ ￶بلوچ بن دفتر ءِ ￵ہوری ءَ ￴میان اُستُمانی بُن دفتر ءَ ￴ہم سہرا ￴کنت۔ کہ دُنیا ءِ ￵تہ ءَ ￴زوراکتریں ڈیہہ برطانیہ ءِ بن ￵دفتر ءَ ￴ہم کمیں پیش داریت کہ برطانیہ ءَ ￴چتور بلوچستان قبضہ کرتگ ءُ ￶بلوچ راج ءِ ￵سر ءَ ￴ظلم ءُ ￶زوراکی کرتگ کہ آیانی سان تاں روچءمرچیگ ءَ ￴است اَنت چوشکہ سنڈیمن سسٹم بہ بیت یاکہ بلوچ ءِ آجوئیں ڈیہہ بلوچستان ءِ قبضہ کنگ ءَ ￴پد بلوچستان ءِ گوستگیں وزیر خارجہ ￴ڈی وائی فل، محمد اسلم چوہدری ءُ محمد علی جناح چتور پندل کنت ءُ ￶پاکستان ءَ ￴گوں زوریں الحاق کنت کہ اے ظلم ءُ ￶زوراکی مرچیگ ءَ ￴تاں بلوچ راج ءِ ￵گٹءَ￴اَنت۔ البت زورگیریں استان ءِ ￵برطانیہ ءِ ظالمتریں چیدَگ ءُ ￶نشان بلوچ ڈیہہ ءِ ￵سیمسراں سَے مُلکانی تہ ءَ ￴بزان ایران، افغانستان ءُ ￶پاکستان ءَ ￴بہر ءُ ￶بانگ کنگ اِنت کہ انگت ایشیءِ سان بلوچ راج ءِ ￵سر ءَ ￴است اِنت۔

اے کتاب بلوچستان ءِ ￵بن دفتری راجکاری(سیاست) ءَ ہوار ایران، افغانستان ، انڈیا ءُ ￶برطانیہ ءِ سیاست ءَ ہم￴بن دفتری درگت ءَ ￴پیش داریت۔ البت بلوچستان ءِ ￵سیاست ءَ ￴چہ بندفتری درگت ءَ ￴خان اعظم میر نصیرخان نوری ءِ ￵زمانگ ءَ ￴پدرکنت کہ نصیرخان نوری ءَ بلوچستان ءِ ￵ہند ءُ ￶سیمسر جوانین وڑے ءَ ￴گیشینتگ اَنت ءُ ￶بلوچ راج تپاک ءُ هم پت کرتگ بلے انونیں وہد ءَ ￴پاکستان ءَ ￴بلوچستان ءِ ￵کچ ءُ ￶کساس 340,000 ہزار مربع میل اِنت ءُ ￶دریائی ہند 700 سد مربع میل اِنت۔

اے کتاب ءَ راجدوستی ءُ ￶￴وتواجہی ءِ ￵درگت ءَ ￴عنایت اللّٰہ بلوچ ءَ لہتیں کواس ءُ ￶زانتکارانی لیکہ ہم دیمءَ آؤرتگ،چوش کہ جان سٹورٹ مِل ءَ ￴گوشتگ کہ “آبادی ءِ ￵یک انچیں بہرے ءَ ￴راجدوستی ءَ ￴ہوار کُرت کنیں البت آ وتارا اے ہواریں ہمدردیانی بنیاد ءَ ہم پت کن اَنت ءُ ￶آیانی ءُ ￶ایندگہ آبادی ءِ ￵میان ءَ ￴ساڑی مہ بنت گیشتِر آ وت یک حکومتے ءِ ￵درگت ءَ ￴بہ بنت ءُ ￶آیانی واہشت بہ بیت کہ وت حکومتی کن اَنت۔” ہمے وڑ ءَ ￴کابِّن گوشیت: ”ہر راج ءَ ￴را یک آجوئیں اِستانے ءِ ￵جوڑ کنگ ءَ ￴وتی حکومتی ءِ ￵رد ءَ سوڑگ کنگ ءِ حق است۔“عنایت بلوچ ءِ ردا البت کارل مارکس ءُ فریڈرک ￶اینگلز ءَ جوانیں دابے ءَ وتواجہی ￴گیشینتگ کہ ”اگاں کجام راج دومی راجانی سر ءَ ￴زظلم ءُ ￶زوراکی کنت گُڑا آ راج وت ہم آجو بوت نہ کنت۔“

اے کتاب ءِ ￵وانگ ءُ ￴ہورتچاری ءَ ￴چہ رند وانوک ہمے ماریت کہ بلوچستان ءِ ارزشتمندیں جیڑہ بلوچستان ءِ ￵وتواجہی ءِ ￵اِنت پہ بلوچستان ءِ ￵وتواجہی ءِ ￵حاترابلوچ سیاست اولی رند ءَ ￴نوکیں دُرُشمے ءَ ￴گَلی(تنظیمی) درگت ءَ 1920ء ءَ ￴ یوسف عزیز مگسی ءِ ￵سربراہی ءَ ￴”ینگ بلوچاں“ ءِ ￵دروشم ءَ ￴دیم ءَ ￴کئیت ءُ ￶1937 ءَ ￴یوسف عزیز کُرد، محمد حُسین عنقا، گل خان نصیر ءُ ￶ایندگہ سیاسی جُہدکارانی برورد ءَ ￴نیشنل پارٹی یک گلے ءِ ￵دُروشم ءَ ￴دیم ءَ ￴کئیت۔ وہدیکہ 1947 ءَ ￴بلوچستان آجو بیت گڑا گچینکاری ءَ ￴51 سیٹ ءِ ￵تہ ءَ ￴39 سیٹ ءَ ￴نیشنل پارٹی باج بارت ءُ ￶12 سیٹاں ایندگہ پارٹی باج بر انت۔

اے کتاب پمیشکا سک ارزشتمندیں کہ بلوچستان ءِ گچین تریں جیڑہ ءُ ￶جنجالاں پَدر کنت ءُ وتی وانوکاں ￶ہمے سرپد کنت کہ آجوئیں بلوچستان 1948 ءَ ￴چون زوال ءِ ￵نیمگ ءَ ￴روت ءُ ￶پاکستان ءَ ￴گوں زوریں الحاق کنگ بیت۔ محمد علی جناح 1939 ءَ ￴چہ بلوچستان ءِ ￵آجوئی ءِ ￵حمایت ءَ ￴کنت ءُ ￶وہدیکہ بلوچستان آجو بیت محمدعلی جناح بلوچستان ءِ ￵سروگ میراحمد یارخان گوں مُلاقات کنت ءُ ￶الحاق ءِ ￵گپ ءَ ￴کنت بلے میراحمدیارخان ہچبر رازی نہ بیت بازیں پندلاں چہ پد محمدعلی جناح پہ زور الحاق کنت۔ اے درگت ءَ ￴عنایت اللّٰہؔ بلوچ ءَ ￴بلوچستان ءِ ￵گوستگیں وزیر خارجہ ڈی وائی فِل ءَ ￴گُلگدار کتگ کہ آ گوشیت محمد علی جناح دو مفاد ءِ ￵حاترا ￴بلوچستان ءِ ￵آجوئی ءِ ￵حمایت کُرتگ ءُ ￶بلوچستان ءَ ￴گوں الحاق کرتگ اولی اے بوتگ کہ￶بلوچستان ءَ ￴بلاہیں سیمسَرے است ءُ ￶دومی بلوچستان ازگاریں ڈیہے کہ چہ مَڈی ءَ ￴سَر چکاراِنت۔ محمد علی جناح پاکستان ءِ ￵نَف ءُ ￶سیتانی حاترا￴بلوچستان ءِ ￵آجوئی ءِ ￵حمایت کُرتگ ءُ ￶پدابلوچستان ءَ ￴گوں زوریں الحاق کرتگ۔چہ اے کتاب ءَ مردم اے سرپد بیت کہ پاکستان ءِ آجوئی ءَ چه ￴کُلاں پیش ایران حمایت ءَ ￴کنت بلے بلوچستان ءِ ￵آجوئی ءِ ￵حمایت ءَ ￴نہ کنت اد ءَ ￴ہمے زانگ بیت کہ ایران چه وتی حاکمانی نیمگ ءَ سرپد بوتگ کہ اے دمگ ءَ دیم ءَ چے بوہگی انت ؟￵دومی ایش کہ بلوچ ءِ دومی مستریں دُژمن ایران بوتگ ءُ ￶انگت است اِنت۔

اے کتاب بلوچستان ءِ بُندفتری ￵اسٹریٹجک ارزشت ءَہم جوانیں رنگے ءَ ￴پیش داریت کہ بُندفتری درگت ءَ ￴بلوچستان ءِ ￵￵ہر وہد ءُ ￶زمانگ ءَ ￴ سک ءَ ￴بلاہیں اسٹریٹجک ارزشتے بوتگ ءُ ￶انگت است انت پمیشکا ہر زورگیریں استان ءَ ￴لوٹ اِتگ کہ بلوچستان ءَ ￴وتی انگیرء٘بہ کنت۔
￵اے کتاب بلوچستان ءِ ￵بُندفتر، سیمسر، سیاست، زبان ءُ ￶ارزشتریں جیڑہ ءِ ￵واستا سک ءَ ￴ارزشتمندیں کتابے پمیشکا امریکہ ءُ ￶یورپی مُلکاں پہ پٹ ءُ ￶پول ءَ سرشون ￴(ریفرینس) ءَ ￴کارمرز بوّگ ءَ ￴اِنت بلے شھید سبا ￴دشتیاری ءَ ￴اے کتاب ءِ ￵بارو ءَ ￴ہمے گوشتگ کہ” بائد اِنت بلوچ اے کتاب ءَ ￴وتی بائبل بہ کنت ءُ ￶یر بلوچ اے کتاب ءَ ￴اَلّم بوانیت۔“ ڈاکٹر عنایت اللّٰہ بلوچ ءَ ￴اے کتاب پَٹ ءُ ￶پولکاری، بُندفتری، تچکیں رنگے ءَ ￴جوانیں وڑے ءَ ￴بلوچستان ءِ ￵بُنگیجی جیڑہ گیشینتگ ءُ ￶دیم ءَ ￴آؤرتگ پمیشکا استان ءِ ￵پاکستان ءَ اے کتاب ءِ ￵سر ءَ ￴بندش جتگ۔