واجہ محمد بیگ ۱۹۳۶ ءَ کراچی ءَ بوتگ ءُُ لیاری ءَ رستگ ءُُ مزن بوتگ ۔شاعری ءَ ابید محمد بیگ بلوچ، اردو ءُُ انگریزی زبان ءِ منتگیں کلمکارے ۔ آزمانک ءُُ مزاحیہ نگاری آئی ءِ خاصیں سیاہگ انت ۔ بلوچی گرائمر ءِ سر ءَ آئی ءَ بازیں پٹ ءُُ پولے کتگ ،میجر موکلر ءِ نویستگیں کتاب بلوچی گرائمر اردو زبان ءَ رجانک کتگ ،چہ بلوچی اکیڈمی کوئٹہ ءِ نیمگ ءَ چاپ بوتگ ۔آئی ءِ دگہ دوکتاب شکل ءُُ ماجین،ءُُ زنڈیں دپار ءُُ وتی آزمانکانی انگریزی ترجمہ The prize ءِ نام ءَ ہم چاپ ءُُ شنگ بوتگ انت ۔چہ ایشیءَ ابید واجہ ءِ بازیں ڈرامہ پہ کوئٹہ ٹی وی ءَ نبشتگ ءُُ پیشدارگ بوتگ انت۔ بقول ء ڈاکٹر نعمت گچکی محمد بیگ اومر ءِ تورگ انت کہ ہر چیزے مان انت۔ واجہ ءَ ہما روچ ءَ کہ ادبی پڑ ءَ گام ایرکتگ تاں روچ مروچی بلوچی زبانءِ کمکار ءُُ جہدکارانی اولی سرپ ءِ مردماں یکے ۔ وہد ءِ گورگند ءُُ نگیگیں جاوراں آئی ءِ قلم ءِ گام سست نہ کتگ انت بلکیں وہد ءِ گورگند ءُُ زہریں تجربہاں آئی ءِ قلم زور مند ءُُ پحتہ کتگ ۔اے مرد بلوچی ادب ءِ ہما سرمچاران انت کہ وت چوکندیل ءَ روک بوتگ ءُُ ستکگ انت ۔بلئے بلوچ قوم ءُُ بلوچی ادب ءَ رژناھی زانت ءُُ مڈی ئےِ بکشاتگ ،ناقدری ،ڈالچاری ءَ ایشانی مہر چہ بلوچی زبان ءَ سست نہ کتگ اے واجہان بلوچی زبان ءِ سر ءَ ہما وہدی کہ کاربنگیج کتگ آ وہد ءَ بلوچی ءِ وانوک پہ لنکک حساب بوتگ انت وانندہاں پہ بلوچی زبان ءَ ہبر کنگ پہ وتا میارے زانتگ ۔دری وشنیتکاں بلوچی ،اردو ءُُ فارسی ءِ ’’ بگھڑی ہوئی شکل’’ گوشتگ ۔اے مرداں چہ وتی جہدءُُ عمل ءَ اے چیز ثابت کتگ کہ بلوچی یک زبانےءُُ اے علاقہ ءِ سیر ءُُ پر گنجیں زباناں یکے۔مروچی بلوچی زبان چہ ریاست ءِ تمامیں ڈالچار یانی باوجود وتی ہمساہگیں زباناں گوں ہمگام انت ۔واجہ بیگ صاحب ءِ آزمانک ءُُ تنزانی اصل Theme ءُُ خیال بلوچ راج ءِ پد منتگی ،ناتپاکی سست جان سماجی انصاف ءُُ ظلم ءُُ ناانصافی ءِ خلاف ءَ جہد ءِ سکین دئیگ انت ۔واجہ ءَ وتی نبشتانکانی تہاچاگرد ءِ جیڑہ ءُُ جنجال ءُُ نزوری انچیں وڑے ءَ بیان کتگ انت بازیں منی پیمیں مردم اِش وانیت ءُُ ٹہک ٹہک ءَ کندیت ۔آہاں سرسری گوشکند لیکیت بلئے نامداریں شاعر ءُُ دانشور اکبر بازکزئی گوشیت کہ’’ بیگل جان تئی نبشتانک من دائم گوں دوستی ءَ وانتگ انت اے دگران بلکییں تئی نبشتانک ونتگ ءُُ کنداتگ بلئے منی دل بژنیگ ءُُ چم چہ ارساں کیل بوتگ انت‘‘ ۔غلام زیردست ءُُ بزگیں راجانی ہر پجار ءُُ سمبل ہم وار ءُُ بزگ بیت انت چہ وتی اصلی منصب ءُُ عہد ہ ءَ زبہر بنت ہمے حال مئے زبان ءِ ایندگہ پجارانی انت، من گل خان نصیر ،سید ہاشمی ،کریم دشتی ءُُ محمد بیگ ءَ بلوچی زبان ءِ پجارے پرے ہاترا گوشاں کہ ہمے مردانی جہدانی برکت انت کہ بلوچی زبان وانگ ءُُ پجاآرگ بیت انت پہ اے زبان ءِ ہاترا ہچ سرکار ءُُ ہست مندیں بلوچ ءَ دوکلدار ہم خرچ نہ کتگ بلکیں ہمے کماش بوتگ انت کہ وتی زند اِش پہ بلوچی زبان ءِ ہاترا ندرکتگ کہ وتی چک ءُُ چوریگے مروچی پہ چنڈے نانی ءِ محتاج انت ۔بلوچی زبان ءِ ادیب شاعر ءُُ ازم کار ءُُ خاص کراچی ءِ مدام ڈالچار یانی آماچ بوتگ ءُُ ہست انت ،بحیثیت وانندہ ءُُ سرپدیں ٹک مادراں ڈیہیں بلوچاں پریشانی ہاترا چے کتگ ؟ اے جست ءَ باید انت کہ ما ءُُ شما درست چہ وت ءَ بہ کنیں ۔اردو ءِ شاعرے ءَ گوشتگ کہ
زندگی بھر سنگ زنی کرتے رہے اہل وطن
یہ الگ بات ہے کہ دفنائینگے اعزاز کے ساتھ
ءُُ بلوچی ءَ گشنت
زندگ اَت ہو لمبے نہ دات مچی
مرتگ نوں ہوش یے من گور ءِ تنچیت
ہمے درد مراد ساعر ،عطا شاد ءُُ میر باقی بلوچی ءِ دل ءَ ات انت ءُُ وتی ابدی جاہ ءَ ءَ شتنت ۔ بے شک ہمے دروشمے دل ءَ ہم است انت ۔پرچہ کہ انسانی مارگ ءَ انسانی دل یے داریت تو وتی تنزانی تہا ناقدری ءُُ ڈالچاری ءِ درشان باز برا کتگ ۔
واجہ محمد بیگ وتی نبشتانک مراد ،آوارانی ءِ گورنمدی ءَ نبشتہ کنت چواٹلی ءِ نامداریں شاعر دانتے ءِ قبر ءِ سرون ءَ ۱۳ ستمبر ۱۹۰۸ ءَ شپ ءُُ روچ چراگے روک انت ۔آئی ءِ میتگ فلورنس ءِ نندوکاں اے عہد کتگ کہ تاں قیا مت اے چراگ ءَ روشن داریں ۔خبر ءِ وانگ ءَ رند تاں دیراں قبر ءِ کوہنگیں دیوال ءَ نوں گوں مرتگیں دیدگاں چارنت ۔نہ زانتوں کہ فلورنس ءِ زندگیں راج ءَ سلام بہ کناں ۔یا پہ وتی مردگ ءُُُ قدرناشناسیں راج ءَ موتک بیاراں ۔یا وتی کانپول ءَ پنچ بہ جناں ۔یک نیمگے ءَ یک زندگیں قومے تاں قیامت وتی مستریں شاعر ءِ قبر ءِ سر ءَ چراگ روشن کنگ ءِ عہد دومی نیمگ ءَ مئے مرتگیں راج کہ وتی شاعر ءُُ کلمکارانی قدر ءُُ قیمت ءَ نابزانت ءُُ بے سما انت بیگل ! من ءَ وَ بسوچ کہ من وتی قدر ءَ شری سر ءَ زاناں کہ من ناں شریں شاعری بوتگاں نہ جوانیں کلمکارے ءُُ نیکہ منی سیاسی کردار انچو بوتگ کہ راج من ءَ گیر بیاریت ءُُ منی قبر ءِ سر ءَ چراگے روک بہ کنت ۔بلئے آزات جمالدینی ءُُ سیدہاشمی ءِ بابت ءَ شما چے گوش اِت کہ آیاں وتی نازاکیں زند پہ بلوچی ءُُ آئی ادب ءِ پلگارگ ءُُ دیم ءَ برگ ءَ بباداتگ ۔گوں ایمان بہ گوش اِت کہ ہست کسے ءَ توفیق کہ تاں قیامت چراگے روشن کنگ ءَ بل ؟ آیانی قبر ءِ سر ءَ برے برے نازبوئی تاکے ہم ندر بہ کنت ۔درد وَ ایش اِنت کہ کسے اگاں وتی عزیزے ءِ قبر ءِ زیارت ءَ روت آئی قبر ءِ سر ءَ نازبوئے ایر کنگ ءَ رند تاک تاکے کش گور ءِ کوہن ءُُ بے نامیں قبرانی سر ءَ ہم ایر کنت اڑے سید ہاشمی ،آزات جمالدینی، ءُُ گل خان نصیر ءِ قبر کد ء ہمے بے نام ءُُ نشانیں قبراں ہم نہ بنت ؟صد حیف ءُُ ہزار ارمان کہ انگت ہم شما وتا زندگیں راجے لیک اِت ۔واجہ بیگ صاحب ! تئی زرد ءِ تپتگیں پاہار است ءُ درست انت کہ
منزل انہیں ملی جوشریک سفر نہ تھے
بلئے بلوچ قوم ءِ تہا انچیں مردم ہست انت کہ چو شمئے پیم ءَ وار ءُُ لنگڑ انت دل اِش باز کشیت بلئے دست اِش کوتاہ انت آہانی دل ءَ شمئے رتبہ ءُُ منصب چو بولان ءَ برز ءُُ بلند انت
( جوکر ۔ بلوچی اکیڈمی کوئٹہ تاکدیم۵۰۸)
