2013ءِ سال ہما سال اَت کہ ایندگہ ملک ءَ ابید بلوچستان ءَ ہم گچین کاری بوتگ اتنت ءُُ نواب اکبر خان بگٹی ءِ مرگ ءَ پد اولی گچین کاری ات کہ بلوچستان ءِ گیشتریں ءُُ مزنیں سیاسی گلّاں بہر زرت۔ نواب اکبر بگٹی کہ وہدے یک فوجی ویل ءِے ءَ شہید کنگ بوت گڈا سردار اختر مینگل ءِ پارٹی بی این پی مینگل ءُُ ڈاکٹر مالک ءِ نیشنل پارٹی ءَ ابید کسان کسانیں سیاسی پارٹیاں 2008ءِ گچین کاریانی بائیکاٹ کتگ ات ءُُ بلوچستان ءِ تہا یک راجی ءُُ آزاتی ءِ جنزءِ محکم ءُُ برجا اَت۔ بلے وہدے کہ 2013ءِ گچین کاری ءِ وہداں درائیں سیاسی پارٹیاں (کہ آہاں پہ نام ءَ راج دوستیں پارٹی گوشگ بیت) بہر زرت۔
اے گچین کاری ءَ پاکستان ءُُ لاہور ءِ سیاسی گَلّ مسلم لیگ (ن) ، ڈاکٹر مالک ءِ نیشنل پارٹی اور محمود خان اچکزئی ءِ پشتونخوامیپ ءَ باج بُرت انت،بلے سردار ثناء اللہ زہری ءِ کہ مسلم لیگ (ن) بلوچستان ءِ سروک اِنت نیشنل پارٹی ءِ حاصل خان بزنجو گروپ ءِ نیام ءَ یک اہد نامگ ءِ سرا تپاکی بوت ۔’’مری اہدنامگ ‘‘ءَ چہ نام دار بوؤکیں تپاک نامہ ءِ ردا اولی دوسال ءُُ نیم ءَ ڈاکٹر مالک مزن وزیر کنگ بوت ءُُ بچّیتگیں دگہ دوسال ءُُ نیم ءَ نواب ثناء اللہ زہری اے اگدہ ءِ سرا نادینگ بوتگ۔
وہدے کہ ڈاکٹر مالک ءِ دو سال ءُُ نیم ءِ حاکمی ہلاس بوت انت گڈا نیشنل پارٹی ءِ واک داراں مزنیں جہدے کت کہ مری اہد نامگ ءِ سرا عمل کنگ مہ بیت چیا کہ آہانی لیکہ ہمیش اَت کہ بلوچستان ءِ جاور ہمینچو نگیگ انت کہ بیدئے ڈاکٹر مالک ءُُ نیشنل پارٹی دگہ کسے ءَ گوں ہم شرّ بوت نہ کن انت۔ بلے نواب ثناء اللہ زہری ءَ گوں وتی زوراکی ءَ نیشنل پارٹی ءِ دراہیں پندلانی توجیل کت ءُُ گوستگیں سال ءِ گڈی ساعتاں مزن وزیری ءِ اگدہ پچ گپت۔
پاکستان جوڑ بوئگ ءَ بہ گر تاں روچ ءِ مروچی اگاں سیاسی دپترءِ سرا چمشانک ءِ بدیے گڈا چوشیں منگ نامہ (Agreements) دیم ءَ نئیت کہ آہانی سرا پدا عمل ہم کنگ بوتگ ۔ مری اہد نامگ اولی چوشیں اہد نامگ انت کہ ایشی ءِ سرا ( بِلّے پہ زور ) عمل کنگ بوتگ یا کنائینگ بوتگ۔
ادا کمیں اگاں ما وتی ءُُ ایندگہ ملکانی سیاسی دپتراں بہ پَٹّ اِیں گڈا مارا مزنیں کچّے ءَ اَہد نامگانی لسٹ ءِ دیما کئیت۔بلوچستان ءِ جند ءِ تاریخ ءَ ہم انچیں اہدنامگ است انت کہ جتاجتائیں حاکماں گوں ڈَنی ملکانی حاکماں ءُُ پاکستان ءَ منگ نامہ آنی سرا تپاک کتگ بلے آہانی تہا گیشتر پہ سوب مندی ءَ آسر نہ بوتگ انت۔بیا ات کہ چاریں اے منگ نامہ کئی نیام ءَ ءُُ کجام وہد ءَ بوتگ انت۔
بلوچستان ءُُ پاکستان ءِ نیام ءَ منگ نامگانی دپتر:
خان آف قلات ءُُ قائداعظم ءِ نیام ءَ منگ نامگ : وہدے کہ انگریز چہ ہندوستان ءَ درآہگ ءَ اتنت گڈا آہاں چہ وتی مَکر، ٹگی ءُُ ٹوری ءَ ہندوستان ءِ دو بہر کنگ ءِ ارادہ کت۔ اے ہاترا آہاں مسلمان ءُُ ہندو آنی نیام ءَ انچیں نفرت ءُُ بد بری ءِ بنا کت کہ ہندوستان ءِ مہلوک یکے دومی ءِ برداشت کنگ ءَ تیار نہ بوت انت ءُُ پاکستان ءِ بہر کنگ ءِ جہد کت۔ 14-15اگست 1947ءَ ہندوستان انڈیا ءُُ پاکستان ءِ رنگ ءَ دو بہر ءَ جوڑ بوت۔ پاکستان ءِ سروک محمد علی جناح اَت، آئی ءَ بلوچستان (کہ اے وہد ءَ ایک آزاتیں ریاست ے اَت) ءِ خان ءَ را لاچار کت کہ بلوچستان ءَ را پاکستان ءِ بہر ئے جوڑ بہ کنت۔ خان آف قلات ءَ گوں محمد علی جناح ءَ لہتیں منگ نامہ ءُُ وعدہ ءُُ قرار کت ءُُ قلات سٹیٹ نوکیں ملک ءِ بہرے جوڑ بوت۔ ہما بلوچستان کہ انگریز ءَ دست گیر کتگ ات آہاں پیش ءَ وتارا بلوچستان ءِ بہر کنگ ءِ جار جتگ ات۔ بلئے محمد علی جناح ءُُ خان آف قلات ءِ نیام ءِ منگ نامہانی سرا تنی وہدی عمل نہ بوتگ ۔
گوں نواب نوروز ءَ قرآنی اہد نامگ : دومی مستریں منگ نامہ کہ پاکستان ءِ فوجی مستر جنرل ٹکا خان ءُُ نواب نوروز خان زہری ءِ نیام ءَ اَت۔ وہدے نواب نوروز خان ءَ پہ بلوچستان ءِ آجوئی ءِ ہاترا زہم ءُُ تپنگ چست کت ءُُ کوہاں شت گڈا پاکستان ءِ واک داراں قرآن ءِ سر اگوں نواب ءَ یک منگ نامہ یے کت ۔ وہدے کہ نواب نوروز خان ءَ وتی سلاہ چگل دات گڈا آئی ءِ را بندی کنگ ءُُ پاہو دیگ بوت۔ اے دومی اہد نامہ ات کہ ایشی ءِ سرا عمل کنگ نہ بوت۔
سردار اخترمینگل ءُُ نواب اکبر خان بگٹی ءِ نیام ءَ منگ نامہ : چو نواب ثناء اللہ زہری ءُُ ڈاکٹر مالک ءِ مزن وزیری ءِ یک منگ نامہے 1997ءِ گچین کاری ءَ ہم بوت۔ اے منگ نامہ سردار اخترمینگل ءِ بی این پی مینگل ، نواب اکبر خان بگٹی ءِ جے ڈبلیو پی ءُُ ملاہانی پارٹی جے یو آئی ءِ نیام ءَ بوت ءُُ اے سئیں پارٹیاں حکومتی اتحادے جوڑ کت ۔ اے اتحاد ءِ رد ءَ ہمے فیصلہ بوت کہ اولی دوءُُ نیمیں سالاں سردار اخترمینگل بلوچستان ءِ مزن وزیر جوڑ کنگ بیت ءُُ ایدگہ دو ءُُ نیم سالاں جے ڈبلیو پی ءَ را مزن وزیری ءِ اگدہ دئیگ بیت۔ اے دور ءَ ہم نواز شریف ءِ پارٹی وفاق ءَ حکومتی اگدہانی سرا نشتگ ات بلے 1998ءَ سردار اخترمینگل ءِ سرکار دؤر دئیگ بوت ءُُ برزی سطح ءَ نواز شریف ءِ سرکار ہم ہلاس کنگ بوت ءُُ فوجی جنرل پرویز مشرف ءَ ملک ءِ تہا مارشل لا جت گڈہ اے منگ نامہ ہم پہ نیم راہ ءَ ہلاس بوت۔
پاکستان ءُُ ہندوستان ءِ نیام ءَ منگ نامگ:
کشمیر اہد نامگ : ہندوستان ءُُ پاکستان ءِ جوڑ بوئگ ءِ یک سالے ءَ پد دوئیں ملکانی نیام جنگ ءُُ جدل بِنا بوت۔ 1948ءَ وہدے ہندوستان ءَ کشمیر ءِ نواب ءَ گوں منگ نامہ کت ءُُ کشمیر وتی بہر ے جوڑ کت گڈا پاکستان ءِ حاکماں اے منظور نہ ات کہ پاکستان ءَ کشمیر وتی یک بہرے لیکت۔ اے جنگ کساس یک سالے ءَ جاری بوت کہ پدا دوئیں ملک اقوام متحدہ ءَ شت انت کہ آئی ءَ قرارد ادے پاس کت کہ کشمیر ءِ فیصلہ آئی ءِ جند ءِ ملک ءِ مردم بہ کن انت بلے تنیگا اے وڑیں ہچ توجیلے دیما نیااتکگ کہ کشمیر ءِ جیڑہ ہلاس بہ بیت۔ اے جنگ ءِ بید تباہی ءُُ اڑ ءُُ جنجالاں دگہ ہچ آسر نہ بوت۔
تاشقند اہد نامگ : سال 1965ءَ پاکستان ءُُ ہندوستان ءِ نیام ءَ پدا جنگ بنا بوت۔ اے جنگ ءِ آسرا 1965ءَ ازبکستان ءِ شہر تاشقند ءَ یک اہد نامگ ے بوت ءُُ گوں ہمے اہد نامگ ءَ جنگ ہلاس کنگ بوت۔ اے اہد نامگ ءِ سرا پاکستان ءِ صدر محمد ایوب خان ءُُ ہندوستان ءِ وزیراعظم لال بہادر شاستری ءَ امزا کُت۔ اے اہد نامہ ءَ ’’تاشقند اہد نامہ ‘‘ گشگ بیت۔
شملہ اہد نامگ : سال 1971ءِ پاکستان ءُُ ہندوستان ءِ نیام ءَ یک برے پدا جنگ بوت کہ رودرآتکی پاکستان جتا بوت۔ پاکستان ءُُ ہندوستان ءَ دائمی جنگ ءُُ مِڑ ءِ وڑ ءُُ رہبنداں ہلاس کنگ ءِ رد ءَ 2جولائی 1972ءَ اہد نامہے بوت کہ ایشی ءَ ’’ شملہ اہد نامگ ‘‘ گشنت ۔ ایشی ءِ سرا پاکستان ءِ ذولفقار بھٹو ءُُ ہندوستان ءِ اندرگاندھی ءَ اِمزا کت۔
اعلان لاہور : پاکستان ءُُ ہندوستان ءِ نیام ایٹمی بمبانی تجربہ ، کارگل جنگ ءَ پد 20فروری 1999ءَ ’’ اعلان لاہور‘‘ ءِ نام ءَ ایک اہد نامگ ے ہندوستان ءُُ پاکستان ءِ نیام ءَ بوت۔ ہندوستان ءِ مزن وزیر اٹل بہاری واجپائی ءُُ پاکستان ءِ نواز شریف ءَ اِمزا کتگ کہ ایشی ءِ رد ءَ دوہیں ملک گوں امن ءُُ ایمنی ءَ نندنت ءُُ کدی جنگ نہ کننت۔
آگرہ منگ نامگ : 14جولائی 2001ءَ پاکستان ءِ فوجی صدر جنرل مشرف ہندوستان ءِ دو روچی ترّ ءُُ تاب ءِ شت کہ اودا آئی ءِ گوں ہندوستان ءِ مزن وزیر اٹل بہاری واجپائی ءَ گند ءُُ نند کت ءُُ کشمیر، ایٹمی بمبانی جیڑہ ءُُ کارگلءِ جنگ ءِ بابت گپ ءُُ تران بوت۔ ہمے نند ءُُ گند ءِ نیام ءَ لہتیں امن ءُُ کاروباری منگ نامگانی سرا تپاک بوت کہ ایشاں ’’ آگرہ سمٹ‘‘ گشگ بیت۔ آگرہ سمٹ ءِ اہد نامہ ءِ سرا کسی اِمزا نیست اِنت پمیشکا اے منگ نامگ زیادہیں ارزشت ہم نہ دار ایت۔لہتیں میان استمانی منگ نامہ آنی سرا چمشانکےاہد نامگ وارسائی: اے اہد نامگ ءَ امن ءِ منگ نامہ ہم گوشگ بیت۔ سال 1919ءَ اولی جہانی جنگ ءِ ہلاس بوئگ ءَ پد وارسائی (پیرس) ءَ اے اہد نامگ دیما اَتک۔ ایشی ءِ رد ءَ سال 1920ءَ دیم روئی کتگیں راج ءُُ ملکانی یک تپاکی گَلّ(League of Nations) ءِ جوڑ دئیگ بوت۔اے گل ءِ تہا 28ہمدستیں (اتحادی) ءُُ 14غیر جانبداریں ملک ہوار اتنت ءُُ رند ترا اے ملکانی کساس 60بوت۔ لیگ آف نیشنز ءِ لیکہ ءَ رد ءَ فرانس ، جاپان ، برطانیہ، یونان، یوگوسلاویہ، اٹلیءُُ بلغاریہءِ وت مہ وتی اَڑ ءُُ کُڑ ہلاس بیت انت۔لیگ آف نیشنز یک انچیں منگ نامہے ات کہ ایشی ءِ رد جنگ آنی بدیں روایت ءِ چک پروشی ات بلے ملکانی نیام جنگ ءُُ جدل ہلاس نہ بوت انت ءُُ لیگ آف نیشنز وت مُرت ءُُ بیگواہ بوت۔
منگ نامگ و رسیلز : اولی جہانی جنگ ءَ رند دگہ ایک اَہد نامگ ’’ منگ نامہ ورسیلز ‘‘ کنگ بوت کہ اے اہد جرمنی ءِ بے سوبی ءِ جار اَت۔ اے اہد ءِ رد ءَ جرمن لشکر ءِ ماں رائن لینڈ ءَ حسار بندی ہلاس کنگ بوت ءُُ جرمنی ءِ لہتیں زمین بیلجیم ءُُ ڈنمارک ءَ ہوار کنگ بوت انت۔ اے اہد نامہ ءِ سرا امریکہ ءِ صدر ویلسن ، برطانیہ مزن وزیر لائیڈ جارج، فرانس ءُُ اٹلی ءِ صدرآں امزا کُت۔ اے اہد نامگ پہ جرمنی ءِ ہاترا مرگ ءِ آسر ات کہ جرمنی یک گپچلے ءَ کپت۔ قیصر ولیم بادشاہ جرمنی ءَ تخت ءُُ تاج یل دات انت ءُُ جنگی تاوان ءِ دئیگ ءَ جرمنی چہ استی ءَ نیستی ءَ شت۔
آہنی اہد نامگ: دومی جہانی جنگ ءَ پیش فروری 1939ءَ جرمنی ءُُ اٹلی ءِ نیام ءَ یک اَہدے کنگ بوت کہ ایشی ءَ ’’ آہنی اہد نامہ‘‘ بزاں فولادی معاہدہ گشنت کہ چریشی ءَ آوہد ءِ چہ درستاں مستریں بلاک جوڑ بوت۔ کساس 30کروڑ مہلوک اے دہ سالی اہد نامہ ءِ بہر جوڑ بوت انت۔ ہمے منگ نامہ ءِ سبب ءَ اٹلی ءُُ جرمنی ءِ سیاسی ، فوجی ءُُ مالی نپ ءُُ پائیدگ ہوار بوت انت۔
اٹلانٹک چارٹر : دومی جہانی جنگ ءِ دؤران ءَ امریکہ ءِ صدر روز ویلیٹ ءُُ برطانیہ ءِ مزن وزیر ونسٹن چرچل ءَ امریکہ ءِ کروز آگسٹا (آپی جہاز) ءَ یک ہواریں جارے شنگ کت کہ ایشی ءَ را ’’اٹلانٹک چارٹر‘‘ ءِ نام دئیگ بوت۔ ایشی ءِ ہشت (8) نکتہ اِتنت کہ امریکہ ءِ اولی صدر ولسن ءِ چاردہ نکتہ آہانی وڑا اَت کہ ا ولی جہانی جنگ ءَ رند ماں دنیا ءَ امن ءُُ ایمنی ءَ پیش کنگ بیتگ اِتنت۔
میان استمانی راجی گلّ ( یونائیٹڈ نیشنز) : دومی جہانی جنگ ءَ پد میان استمانی راجانی اتحاد ءِ زلورت دیما اتک کہ جنگ ءُُ جدلاں چہ وتارا رکینگ بہ بیت۔ نومبر 1945ءَ ماسکو شہر ءَ یک مراگش ے اڑ دئیگ بوت ءُُ ہمودا لیگ آن نیشنز ءِ جوڑ کنگ ءِ جار جنگ بوت۔ امریکہ ، روس، چینءَ ہواریں جار ءِ تہا گشت کہ آیک انچیں میاں استمانی راجی گل ءِ زلورت ءَ منّ اَنت کہ آئی ءِ تہا امن دوستیں ملکاں برابری ءِ حقّ دئیگ بہ بنت۔
سیٹو اہد نامگ: 8ستمبر 1954ءَ منیلا مراگش ءَ امریکہ، فرانس، برطانیہ ، پاکستان، فلپائن ، نیوزی لینڈ ءُُ تائی لینڈ ءِ نیام ءَ ایک اہد نامہ یے سرا اِمزا کنگ بوت۔ اے اہد نامہ ءِ نام’’ سیٹو‘‘ اَت۔ ایشی ءِ رد ءَ اے ملک وت ماں وتی جاک ءُُ جلّڑاں گوں امن ءُُ ایمنی ءَ گیش ءُُ گیوار کن انت ءُُ ڈنی اُرشانی ہواری ءَ دیمپانی کن انت۔
مصر ءُُ سوڈان ءِ نیام ءَ جنگی منگ نامگ: مصر ءُُ سوڈان ءِ نیام ءَ چہ سی (30) سال ءَ گِر ءُُ کَشّے جاری اَت۔ ایشی ءِ گیش ءُُ گیوار ءَ نومبر 1958ءَ مصر ءُُ سوڈان ءِ نیام ءَ نیل ءِ کؤر ءِ آپ ءِ بہر ءُُ بانگ ءِ باروا یک اہد نامہ یے سرا تپاکی بوت۔ مصر ءَ اے اہد نامہ ءِ رد ءَ نوکیں بندے (ڈیمے) ءِ پد ءَ چار کروڑ ڈالر ءَ گیش ادا کت ءُُ پنجاہ (50) ہزار سوڈانی کہ گوں اے ڈیم ءِ بند گ ءَ بے لوگ ءُُ جاگہہ بوتگ اِتنت ، پراہاں زمین ہم مصر ءَ دات۔
ہندوستان ءُُ چین ءِ نیام ءَ منگ نامگ: ہندوستان ءُُ چین ءِ نیام ءَ مزنیں جنگ ءِ بوت کہ ایشی ءِ آسر ءَ ہندوستان بے سوبی ءِ چاگرد ءَ بوت بلے ایشی ءَ چین ءَ دائمی سیم سری اڑ ءُُ جنجالاناں ہلاس کنگ ءِ ہاترا 21نومبر 1962ءَ سیم سری جنگ بندی ءِ جار گوں یک اہد نامہ یے ءَ جت کہ چین سال 1959ءِ باؤنڈری لائن ءَ دوازدہ (12) میل پُشت ءَ کِنز ینیت۔
اسرائیل ءُُ عربانی نیام ءَ جنگی اہد نامگ: اسرائیل ءُُ عرب ملکانی نیام ءَ گیش بوؤکیں گِر ءُُ چیلّ ءُُ زہرکاریانی کم کنگ ءِ ہاترا اسرائیل ءِ مزن وزیر بیگن ءُُ مصر ءِ صدر انور سادات ءِ نیام ءَ 18ستمبر 1978ءَ ایک اہد نامہ یے کنگ بوت کہ ایشی ءَ ’’ کیمپ ڈیوڈ اہد نامہ‘‘ گُشنت۔ اے راضی نامہ امریکی صدر جمی کارٹر ءِ جہدانی آسر اَت۔ سادات ءُُ بیگن ءَ دو جتاجتائیں کاگدانی سر ا امزا کُت کہ ایشی ءَ را مشرق وسطیٰ ءِ امن ءِ اہد نامگ گشگ بیت۔
شت العرب ءِ منگ نامگ: سال 1913ءِ اہد ءِ رد ءَ ’’ شت العرب‘‘ عراق ءِ ملکیت اَت۔ ایران ءَ ہما وہداں شت العرب ءِ سرا عراق ءِ واہندی پہ ہمے حبر ءَ منتگ اَت کہ عراق چہ ایران ءَ گیش زرنگ ءُُ تاگت است ات۔ سال 1937ءَ ہم ایران ءَ ہمے وڑیں ایک اہدے منیتگ اَت، بلے 1975ءِ سال ءَ ایران ءِ بادشاہ رضا شاہ پہلوی ءَ یک حبرے چِست کت کہ شت العرب ءِ اے ٹوہیں راہ گوْز ءَ عراق ہواریں سیم سر بہ منّیت۔ اے جلڑ ءُُ کش گیش بوان بوتنت، تاں ہما وہد ءَ کہ ایران ءِ آیت اللہ خمینی سر بوت، پمیشکا 20ستمبر 1983ءَ دوئیں ملکانی نیام ءَ جنگ بندات بوت۔ ایران ءَ ہمے جنگ ءَ را ’’الفجر آپریشن‘‘ ءِ نام دات۔ تاں 18جولائی 1988ءَ اے جنگ جاری بوت ءُُ پدا چہ ایران ءِ نیمگ ءَ اقوام متحدہ ءِ قرارداد نمبر 598ءَ را بے شرط ءَ جنگ بندبوت ءُُ جنگ ہلاس بوت۔
جنیوا اہد نامگ: چہ افغانستان ءَ روس ءِ فوجیانی واتری ءَ یک اہد نامہے بوت کہ ایشی ءَ جنیوا اہد نامہ گشگ بوت۔ 14اپریل 1988ءَ ماں جنیوا ءَ اقوام متحدہ ءِ سیکریٹری جنرل ’’ پریزڈی کوئیار‘‘ ءِ پاگواجہی ءَ یک دیوانے بوت۔ دیوان ءَ امریکہ ءِ دری ملکانی وزیرجارج شلز، روس ءِ دری ملکانی وزیر شیوار نائزے، پاکستان ءِ ڈنی کارانی وزیر زین نورانی ءُُ افغانستان ءِ مُلّا عبدالوکیل ءَ بہر زرت ءُُ امزا کتنت۔ ہمے اہد نامہ ءَ رندماں افغانستان ءَ روس ءِ مان پترگ ءُُ اڑودی کنگ ہلاس بوت ءُُ روس تاں 15مئی 1988ءَ چہ افغانستان ءَ وتی یک لکھ ءُُ پانزدہ ہزار فوجی ءِ درکنگ ءِ پابند بوت۔
شنگن اہد نامگ (Schengen Agreement) : اے منگ نامہ جرمنی ، بیلجیم، اسپین، فرانس، لگسمبرگ، نیدرلینڈ ءُُ پرتگال ءِ نیام ءَ 1995ءَ بوت۔ اے منگ نامہ ءِ ردا ہفتیں ملکانی مردم یک دومی ءِ ملکاں بغیر راہ داری (پاسپورٹ) ءَ سفر کتگ کننت۔
یورو ءِ تہا پیپار کنگ ءِ منگ نامہ : یورپ ءِ یازدہ (۱۱) ملکانی نیام یک منگ نامہ ءِ سرا تپاکی بوت ءُُ ایشاں وتی کرنسی ءِ راہبند ئے ٹہنت ءُُ ڈالر ءِ بدل ءَ دیم ءَ آؤرت۔ اے کرنسی ءِ نام ’’یورو‘‘ ایر کنگ بوت۔ اے منگ نامہ ءِ رد ہما ملک کہ یورپین اتحاد بزاں یورپی یونین ءِ تہا ہوار انت کہ آ ڈالر ءِ بدل ءَ یورو ءِ بیپار کن انت۔یورو ملکانی تہا بلجیم، جرمنی، یونان، اسپین ، فرانس، آئرلینڈ، اٹلی، لکسمبرگ، نیدرلینڈ،آسٹریا،پرتگالءُُ فن لینڈہوار انت۔
پیرس ءِClimate Changeءِ سرا منگ نامگ: گوستگیں سال ءِ گڈ سری روچاں بزاں 15دسمبر 2015ءَ دنیا ءِ 195ملکانی سروکانی نیام ءَ موسمی ماحول ءِ بدلی ءُُ آئی ءِ دنیا ءُُ بنی آدمانی سرا اثرانی باروا مراگش ءِ اڑ دئیگ بوت۔ اودا یک سرجمیں منگ نامہ یے دیم آرگ بوت کہ ایشی ءِ ردا گوں دل ءُُ ستک عمل کنگ ءِ جار ہم جنگ بوت۔ انوگیں دور ءِ ٹیکنالوجی ءُُ کاروباری دنیا ءَ زمین ءُُ آزمان ءِ ماحول ءِ سرا بدیں جاور دور داتگ کہ ایشی ءَ چہ انسان ءِ نسل ءَ را گار ءُُ بیگواہی ءِ آسر ءَ سر کتگ۔ اے تباہی ءِ رکینگ ءِ ہاترا جوانیں وڑے ءَ گام زورگ ءِ جار ہمے منگ نامہ ءِ تہا جنگ بوت۔آسر : وہدے کہ دو یا دو ءَ چہ گیش مردم ، راج یا ٹکّانی نیام ءَ زہر ءُُ کینگ ءِ پاد کئیت گڈا ایشی ءِ آسر جنگ بیت پدا ہمے جنگ ءُُ جدل ءِ ہلاس کنگ ءِ ہاترا اہد نامگ نبشتگ کنگ بیت۔ اے اہد نامگانی نبشتگ کنگ ءَ ساری ہزارانی کساس ءَ مہلوک جانی ءُُ مالی تاوان ورنت ءُُ بنی آدم ءِ پورہیں نسل ءِ گار ءُُ بیگواہی ءُُ بزگی ءِ آماچ بیت۔ اگاں ہمے جنگ ءُُ مڑاں پیش مردم وت ماں وت بہ نند انت ءُُ وتی جیڑہاں بہ گیشن انت ، مہر ءُُ دوستی یے ودی بہ کننت ، دنیا ءَ آرام ءُُ دل ساپیں زندے ءِ گوازینگ ءَ دست مہ دست بہ بنت گڈا بنی آدم ءِ اوبادگ پہ سنگینی دیمروئی کنت ءُُ وشحالی ءِ زند ے گوازینیت۔